Pιχάρδος Σωμερίτης
ΔΙΑ-ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ«_Έχει άραγε μνήμες αυτή η παράδοξη χώρα μας που ζει με τη μεγάλη της
ιστορία; Προφανώς όχι! Ξεχάσαμε εμείς οι ίδιοι ότι προσφέραμε στην
ευρωπαϊκή γραμματεία δύο ποιητές-Νόμπελ μέσα σε λίγα χρόνια και μαζί τους
έναν Καζαντζάκη, έναν Ρίτσο (στίχοι του στολίζουν τα βαγόνια του _Μετρό_
στο Παρίσι και στην Νέα Υόρκη)_»
Τι περιμένετε;
ΠΑΙΔΙΑ, κουράγιο, η ζωή σάς ανήκει. Ναι, σε σας το λέω, σε σας τα νέα
παιδιά και τα λιγότερο νέα, όσα βρίσκονται ακόμη το πολύ στα -άντα, τα
πρώτα. Κουράγιο. Μην τους ακούτε τους άλλους που θάβουν τον τόπο μαζί με τη
γενιά τους, όσο καλή κι αν ήταν -που δεν ήταν- γιατί αν ήταν, δεν θα είχαμε
τα σημερινά μας τα χάλια, αυτά που εσείς τα ζείτε περισσότερο από μας
εφόσον, πώς να το κάνουμε, από χρόνο σε χρόνο όλο και κάπως βολευτήκαμε.
Αλλά εσείς;
Τι να σας πω, όπως όλοι μας, έκλαψα τη Μελίνα. Τη γνώριζα από τα πρώτα
χρόνια του πενήντα και «κοινωνικά» και επαγγελματικά, πρώτα στην Ελλάδα,
μετά -ναι από τότες- στο Παρίσι, όταν αποπειράθηκε να παίξει γαλλικό
θέατρο, σε μεγάλες σκηνές, με μεγάλους ηθοποιούς, με πασίγνωστους
θεατρικούς συγγραφείς (τον Μαρσέλ Ασάρ και τον Ντιβάλ). Την ξαναγνώρισα,
καλύτερα, πολλά πολλά χρόνια μετά, στα καλύτερα δικά της χρόνια, δηλαδή στα
δύσκολα αλλά αισιόδοξα χρόνια της δικτατορίας και των «ανθελλήνων», των
«εμιγκρέκ» κατά τον Βασίλη Βασιλικό. Και από τότε, κάθε τόσο, είχαμε τα
δυο-τρία φιλικά λόγια, όταν τύχαινε να συναντηθούμε.
Τύχαινε; Για ποιον η τύχη; Μα, για μένα, βεβαίως. Πάντα... Ακόμα κι όταν μ?
εκνεύριζαν οι υπερβολές της, αλλά με τι ταλέντο τις οργάνωνε, ενώ με ποια
χαμογελαστή, αλλά όχι και χωρίς κάποιο αδιόρατο άγχος (ανησυχία, αν
προτιμάτε) τις παρακολουθούσε ο πιστός Ντασέν.
Καλώς τη κλάψαμε. Αλλά, συγνώμη: όλα τα υπόλοιπα πληγώνουν. Κυρίως αυτά τα
απίστευτα που ταύτισαν τη Μελίνα με τη χώρα μας, με το είναι και την
ιστορία της, τα σημερινά και το μέλλον της. Όχι κι έτσι!
H Μελίνα ήταν «σταρ» και μάλιστα παγκόσμια. Ήταν μια απίστευτης
ακτινοβολίας προσωπικότητα. Αυτήν έβλεπες, όπου βρισκόταν, όχι τους άλλους,
ακόμη και τους πιο γνωστούς, τους πιο μεγάλους. Όμως δεν ήταν «μοναδική
ηθοποιός», ήταν καλή. Δεν ήταν «μοναδική τραγουδίστρια», συγκινούσε όμως.
Δεν ήταν «μοναδική πολιτικός», μόνο έδινε στην πολιτική κάποιαν άλλη
διάσταση, τη δική της. Ήταν διεθνής προσωπικότητα. Δεν ήταν η μόνη ως προς
τη μικρή μας την πατρίδα. Που πρότεινε έναν Βενιζέλο (τον Ελευθέριο,
βεβαίως) πάντα παρόντα στα ξένα λεξικά, έναν Μητρόπουλο, πάντα παρόντα στις
δισκοθήκες όλης της γης, μια Μαρία Κάλλας, αυτή την απόλυτη «ντίβα», έναν
Ωνάση-μύθο ακόμη τώρα, τόσα χρόνια πια από το θάνατό του.
Έχει άραγε μνήμες αυτή η παράδοξη χώρα μας που ζει με τη μεγάλη της
ιστορία; Προφανώς όχι! Ξεχάσαμε εμείς οι ίδιοι ότι προσφέραμε στην
ευρωπαϊκή γραμματεία δύο ποιητές-Νόμπελ μέσα σε λίγα χρόνια και μαζί τους
έναν Καζαντζάκη, έναν Ρίτσο (στίχοι του στολίζουν τα βαγόνια του «Μετρό»
στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη). Ότι έχουμε πάντα ανάμεσά μας έναν Θεοδωράκη
και έναν Χατζιδάκι. Ότι παιδιά της ελληνικής διασποράς, από τον Βησσαρίωνα
και τον Ελ Γκρέκο έως τον Ξενάκη και τόσους, ναι τόσους καλλιτέχνες
παρόντες σε όλα τα μεγάλα μουσεία του παλαιού και του νέου Κόσμου, χαρίζουν
στη χώρα μας, σε διάφορους βαθμούς, μιαν υπόσταση που ασφαλώς υποτιμούμε.
Όχι μοναδική. Αλλά αναλογικά σπουδαία.
Τώρα, θα πει ο αντίλογος, τώρα όμως τι γίνεται; H Μελίνα ήταν μοναδική
και τη χάσαμε. Ναι, μοναδική ήταν σαν άνθρωπος, σαν ελεύθερος άνθρωπος, σα
ρωμιά χωρίς σύνορα. Προσωπικά ή συλλογικά. Δεν ήταν μοναδική σαν ελληνίδα.
Και δεν την τιμήσαμε όπως έπρεπε λέγοντας και πράττοντας τα όσα λέχθηκαν
και όσα διεπράχθησαν.
Υπάρχει μια βεβαιότητα στη ζωή, ο θάνατος. Και υπάρχει μια βεβαιότητα στην
κοινωνία: ότι τα νεκροταφεία είναι γεμάτα με «αναντικατάστατους» ανθρώπους.
E, λοιπόν, εσείς τα νέα παιδιά, μην ακούτε όσα λένε αυτοί που ποτέ δεν
συμφιλιώνονται με την ανθρώπινη μοίρα τους. Τίποτε δεν τερματίζεται, όλα
συνεχίζονται, κυρίως η ζωή. Πρέπει να το καταλάβετε: σ? αυτή τη χώρα των
ψυχρών αδηφάγων γερόντων, το επίσημο θέατρο που στήθηκε για τη Μελίνα (και
όχι βέβαια η αυθόρμητη θλίψη των πολλών, όλων μας) είχε ένα νόημα απλό:
έκλαψαν, αυτοί, το μέγα άλλοθι που τους πρόσφερε και που έχαναν, ένα άλλοθι
καρδιάς και συχνά αυθορμητισμού.
Ναι, αλλά τώρα, εσείς, μπροστά. Έχετε ανοιχτούς τους δρόμους της χώρας, της
Ευρώπης, της γης. Όπως τους είχε. Κι όχι όπως τους αρνούνται όλοι όσοι
αντικαθιστούν την ουσιαστική περιπέτεια, τις ουσιαστικές προσπάθειες, το
πραγματικό ρίσκο, την πραγματική «μαγκιά» αν θέλετε, για να συνεννοηθούμε
πιο εύκολα, με τα μοιρολόγια του χωριού και τις υστερίες της
μικρογειτονιάς.
Αντε, παιδιά, εμπρός, μα τι περιμένετε επιτέλους; Δεν τους βαρεθήκατε όλους
αυτούς που έδωσαν ό,τι είχαν να δώσουν, που μερικοί πήραν και για τα παιδιά
των παιδιών τους, που όλοι τους βάφονται γιατί τους τρομοκρατεί η αλήθεια
της ζωής και που ακόμη και του θανατά σφιχταγκαλιάζουν τις εξουσιαστικές
καρέκλες τους; Αυτοί και όσοι παιδιώθεν αυτούς έχουν ως πρότυπα ευθύνονται
για τα σημερινά μας χάλια. Καιρός δεν είναι να το σκεφθείτε, να ζητήσετε
κάτι άλλο, να προχωρήσετε εσείς;
Δεν ξέρω πώς τους αντέχετε όλους αυτούς τους ανήμπορους, που
πολλαπλασιάζουν με τις άδειες μεγαλοστομίες τους και τα λαϊκίστικα τερτίπια
τους τα αδιέξοδα και τα ρεντίκολα. Κανένας τους, μα κανένας τους,
πολιτικός, γιατρός, δικηγόρος, κληρικός, δεν λέει τις αλήθειες που
γνωρίζει, λέει άλλα, όσα νομίζει ότι μας αρέσουν, μας ικανοποιούν, μας
κολακεύουν. Να γιατί βρισκόμαστε εδώ που βρισκόμαστε. Ενώ θα μπορούσαμε να
ζούμε διαφορετικά. Τι περιμένετε;._Ρ.Σ.